Txantxiku arrunta. Europako aporik zaharrena. Sakanan kunkuna deitzen zaio, bere txistuak egiten duen hotsa dela-eta.
ARGIAren mendeurrena ospatzeko, maiatzaren 18an ARGIA Jendea Leurtzako urtegietan ibili ginen, Iñaki Sanz-Azkue, Ander Izagirre Egaña eta Alberto Gosá adituen laguntzaz, anfibio eta narrasti bila. Goizean talde batek egin zuen txangoa, eta Beintzako frontoian bazkaldu ostean, arratsaldean beste talde bat ibili zen. Euri zaparradek ez zituzten kideak atzendu, baina ez zen batere giro aproposa behaketarako, anfibio eta narrastiak gu bezala ezkutuan egoten baitira euria eta hotza denean. Hala ere hainbat espezie ikusten aukera izan genuen, eta bi aurkikuntzen lekuko izan ginen, egun bakarrean!
Goizeko taldea, lehor eta irribarretsu.
Arratsaldeko taldeak eguraldi okerragoa izan zuen, baina arrabioa eta suge-belarra ikusteko ohorea.
Uhandre pirinearra eta suge-belarra
Hiru adituak goizean goiz joan ziren Leurtzako urtegira, eta katiuskak jantzita, belaunetaraino bustita aritu ziren ordubete espezie berezi baten bila. Baita aurkitu ere! Potean sartu, eta goizeko zein arratsaldeko txangoetako kideei erakutsi zieten aurkikuntza: “Uhandre pirinearra. Mundu osoan Pirineoetan baino ez dira hauek aurkitu. Leurtzako urtegietan 1981-1982an ikusi zituzten, eta geroztik hauek bertan ikusi gabeak ziren. Gu gara ikusten hurrengoak! Besteak beste, espezie hau ikusteagatik hautatu dugu Leurtza txangoa egiteko”.
Uhandre pirinearra, Leurtzako txangoari ekiteko lehen sorpresa.
Uhandre pirinearrak begietara begiratzen digunean…
Bigarren aurkikuntza egunaren bukaeran etorri da, txangoan parte hartu duen Tolosako kide baten eskutik, iratzeetan aditua bera: Iratze oso berezi bat da, hosto zabal baten ondoan jaiotzen dena, zutoin bakarrean tente. “Suge-belarra deitu zaio, miztoaren itxura hartu ahal zaiolako”.
Belardi horretan iratze jaio-berri bat aurkitu egin behar du pertsonak!
Seinalatuta ere, nahiko lan.
Aurkitu ditugun espezieak
Sugandila ar eta emea esku banatan, bien arteko ezberdintasunak azaltzen. “Zorionez, naturan dena askoz aberatsagoa da, horregatik da oso zaila ar-eme bereiztea”.
“Orain utzi niri horma-sugandila”. “Itxaron pixka bat, nire txanda da-ta!”.
Sugandilek isatsa galtzea erabaki dezakete biziari eusteko baina energia galera izugarria ekartzen die eta kartilagoa hazi artean zaurgarritasun handia: oreka eta mugimendua ez dituzte hain finak, gutxiago atera ahalko dira jan bila eta jaten duten guztia isatsa berreraikitzeko beharko dute.
Zirauna zer da, sugea ala sugandila mota bat? eta zergatik? umeek asmatu dute erantzuna.
Sugeak ez dira euritara atera. Argazki handien bidez eman dituzte espezieen azalpenak hiru adituek.
Uhandre palmatua.
Sugandilen arrautzak. Ba al zenekien habi kolektiboak izaten direla eta sugandila bakoitzak 4-6 arrautza jartzen dituela bertan?
SOS anfibioak
Alberto Gosák azaldu digu egoeraren larria: onddo patogeno batek anfibio asko (txantxikua, uhandre palmatua…) erabat desagerrarazi dituela aste gutxitan bai Europa iparraldean, bai Iberiar Penintsulako hainbat tokitan. Iñaki Sanz Azkuek emandako azalpenaren arabera, “anfibioek hain azal fina izanik, airean eta ingurumenean dauden edozein partikulek zuzenki eragiten diete, adibidez kutsadurak, pestizidek… Oso bioadierazle onak dira, hau da, anfibioak gaizki badabiltza, erne! esan nahi du zerbait ez dabilela ongi leku horretan. Klima aldaketa sumatzen ari da anfibioetan. Eta gainera, kulturalki hain fama txarra dutenez, beren egoera oso larria da. Anfibioen %30 desagertze arriskuan dago”.
Txantxikuetan arra da arrautzak bizkarrean eraman eta zaintzen dituena, egunero putzuraino joan eta bustiz, eta ondoren ezkutalekuan mantenduz.
Naturarekiko errespetuz
Biologoek jarritako baldintza betez, talde mugatua izan ziren goizekoa zein arratsaldekoa. Biologoek anfibio eta narrastiak hartzeko baimena eskatu zuten Nafarroako Gobernuan, eta beraiei oharrei jarraituz aritu ziren gainerako kideak. Behin izaki hauek behatuta, bere ingurunera nola itzuli azaldu zuten: aurkitutako leku berean utzi, lehenik harria jarri lehen zegoen leku eta modu berberean, eta ondoren anfibio edo narrastia utzi harri azpian (ez alderantziz).
Bertakoek udan itzultzeko gomendioa egin digute: urtegia erabat beteta, bainatzeko eta eguna bertan emateko paraje zoragarria da. 671 metrora dago.
Elkarrekin beste ehun urte!
Talde anitzak elkartu dira: umeak, helduak eta gazte izanak; Leurtza inguruko herrietakoak eta Bizkaia eta Gipuzkoakoak; biologoak eta espezie hauekiko azalpenak lehen aldiz entzun dituztenak… giro lasai eta irekian partekatu dugu eguna. Urroz eta Beintza-Labaiengo udalen ekarpenari esker musutruk izan dugu gaurkoan sarrera (gainerakoan, pertsonako 3 euro ordaindu behar da urtegietara sartzea). Eta erakunde publikoen laguntzari esker, landa koaderno bana jaso dugu, anfibio eta narrastiei buruzko informazioa bertan idazteko.
Landa-koadernoan apunteak fin hartu dituenik bada!
Eguerdian ardo eta zuku ekologikoz topa egiterakoan, edo egunaren amaieran entzun den irrintziarekin, beste ehun urte desiatu dizkiogu ARGIAri. Kezka batekin itzuli gara etxera, ordea: ehun urte barru zenbat anfibio eta narrasti ikusi ahalko dituzte Leurtzan, espezie hauen %30 desagertzeko zorian direla jakinda?
Mila esker Ander Izagirre Egaña, Iñaki Sanz-Azkue eta Alberto Gosá. Zuen azalpenei esker txangoa luxua izan da.
The post Leurtzan ezagutu ditugun anfibio eta narrastiak appeared first on Gaitzerdi.